Determinizm i materializm naturalistów towarzyszył modernistycznej metafizyce, dekadentyzmowi i pesymizmowi. Oba te murty towarzyszyły literaturze nadrzędnych idei narodowych i społecznych, jawiąc się w wielkim bogactwie form i tematów. „Sondowanie przepaści”, analiza niebezpieczeństw duchowych czy moralnych, a także niebezpieczeństw społecznych i narodowych — stała się podstawową linią literatury tego okresu, która jednocześnie jest pierwszą zurbanizowaną fazą w rozwoju polskiej twórczości literackiej. W obliczu wymienionych zjawisk poszerzył się i skomplikował w prozie młodopolskiej system środków artystycznego wyrazu.
