Pragnienie dobra, piękna, prawdy i miłości idzie w parze z potrzebą sensacji, niezwykłych przeżyć i ułatwiającej życie dydaktyki. Ucieczka w egzotykę środowisk i obyczajów, kult dla , ludzi niezwykłych, dla ich inteligencji, siły i sprytu, bogata skala namiętności i negatywnych (często politycznych i społecznych) emocji — wszystko to dochodzi do głosu w literaturze popularnej obu epok. Analiza opisanych powyżej zjawisk przeprowadzona przez niektórych krytyków literackich już w epoce Młodej Polski posiada, do dziś duży walor poznawczy.
